Κοσμοκεντρική ή κοινωνιοκεντρική εξατομίκευση;

Η κοσμοκεντρική οντολογία του «συστήματος» έρχεται από τα δεσποτικά-κολεκτιβιστικά περιβάλλοντα της Ασίας, απ’ όπου άντλησε τις εμπνεύσεις του ο Γκουρτζίεφ. Η κοινωνική τάξη του ασιατικού δεσποτισμού είναι, ως γνωστόν, προέκταση της κοσμικής τάξης.

Η αυτονομία της κοινωνικής τάξης έναντι της κοσμικής, είναι αντίληψη που ανήκει σε άλλου είδους πολιτισμούς: τον ελληνικό και τον νεωτερικό. Ο ελληνικός πολιτισμός αναπτύχθηκε, ακριβώς, ως προσπάθεια αποκόλλησης της κοινωνικής από την κοσμική τάξη. Γι' αυτό και φθάνει στην κοινωνική εξατομίκευση του ανθρώπου, τη δημοκρατία και την αίσθηση του τραγικού. Πράγματα εντελώς ξένα στους δεσποτικούς-κολεκτιβιστικούς πολιτισμούς: τον αιγυπτιακό, τον περσικό, τον ινδικό, τον κινέζικο, τον ιαπωνικό, των Αζτέκων, των Ίνκας, των Κελτών, των Ετρούσκων.

Στους δεσποτικούς πολιτισμούς η ατομικότητα δεν μπορεί, ούτε πρέπει, να έχει κοινωνικό περιεχόμενο. Η εκδήλωσή της στο πεδίο των κοινωνικών σχέσεων, ως διεκδίκηση ατομικής ελευθερίας, θεωρείται ένα πολύ επικίνδυνο παθολογικό φαινόμενο, γιατί αποσυνθέτει την δεσποτική συνοχή της κολεκτιβιστικής τάξης. Ο άνθρωπος υποχρεούται εκεί να καταβάλει σύντονες προσπάθειες να εξαλείψει το εγώ μέσα του. Ειδικοί θεσμοί, μοναστήρια και σχολές, είναι έτοιμα να του προσφέρουν τις κατάλληλες τεχνικές για την «αυτοκτονία του επί μεταφυσικού επιπέδου».

Στους πολιτισμούς της κοινωνικής εξατομίκευσης, όπως ο ελληνικός και ο νεωτερικός, η θέληση να κατοχυρωθεί και να αναπτυχθεί ελεύθερα η προσωπικότητα, είναι θεμελιακή κινητήρια δύναμη. Είναι το λεγόμενο ανθρωποκεντρικό πρόταγμα. Βεβαίως η κριτική που ασκούν στην προσωπικότητα τα γνωστικιστικά συστήματα δεν είναι άστοχη. Είναι ασταθής, αντιφατική, μονομερής, εγωιστική κ.λπ. Τα ελαττώματά της την οδηγούν κάποια στιγμή σε έκρηξη και κατάρρευση. Είναι η λεγόμενη κρίση της εξατομίκευσης, που την πέρασε ο ελληνικός πολιτισμός και την περνάει σήμερα ο νεωτερικός πολιτισμός, βιώνοντας την τρομερή κατολίσθησή του στον μεταμοντέρνο μηδενισμό.

Ο γκουρτζιεφικός γνωστικισμός υπόσχεται την «πραγματική ατομικότητα». Ανταποκρίνεται έτσι στο πρόβλημα των καιρών: την αποσύνθεση του ατόμου. Ο εξωκοινωνικός όμως χαρακτήρας της και τα δεσποτικά της συμφραζόμενα, την καθιστούν λύση χειρότερη από το πρόβλημα.

Την απάντηση στην κρίση της εξατομίκευσης την έχει ήδη προσφέρει ο χριστιανισμός, γιατί έδωσε τη δυνατότητα στο διαλυμένο άτομο να αναγεννηθεί «άνωθεν» κι από άτομο να γίνει Πρόσωπο. Αναδεικνύοντας, ως περιεχόμενο της ανακαινισμένης προσωπικότητας, την ελευθερία της αγάπης και την αγάπη της ελευθερίας, επιτρέπει την υποστατική ένωση της ατομικότητας και της καθολικότητας ακριβώς στο πεδίο των κοινωνικών μας σχέσεων. Η «πραγματική ατομικότητα» επιτυγχάνεται στο εδώ και τώρα. Όχι ως «αστρικό» ή άλλου είδους «κοσμικό» σώμα, αλλά ως κοινωνικό σώμα. Ο Ένας Θεός του είναι Αγάπη. Τριάδα Προσώπων. Αγάπη, όχι ως ενέργεια «κοσμική», δηλαδή εξωκοινωνική, αλλά ως πνεύμα κοινωνίας. Είναι ενέργεια «άκτιστη» και όχι «κτιστή». Ο Λόγος της είναι το οντολογικό θεμέλιο του Κόσμου.

Αλλά για να πλησιάσω τη χριστιανική υπέρβαση του γνωστικισμού έπρεπε, τι παράξενο, να με περιλάβει πρώτα ο δαιμόνιος συμπατριώτης μας από τον Καύκασο: ο Γεώργιος Γεωργιάδης ή Γκουρτζίεφ.

Μας τα θύμισε πρόσφατα ο σεβασμιώτατος Περγάμου σε μια ενδιαφέρουσα έκδοση της Μονής Κύκου με τίτλο: Ορθοδοξία και σύγχρονος κόσμος

http://www.oodegr.com/oode/anatolikes/gourtzief2.हतं