Να κλειστείς, να σωπάσεις, σχεδόν
να βουβαθείς, μια επιθυμία να διαφύγεις μέσα στον ίδιο σου τον εαυτό,
να σταματήσεις να ξέρεις, να καταλαβαίνεις, να πράττεις. Να σταματήσεις
να αντιστέκεσαι, μια επιλογή ασκητισμού που αποφάσισες ένα λεπτό προτού
υποκύψεις στους συμβιβασμούς του πραγματικού.
Αν τη λέξη ζωή την αντικαταστήσουμε με εκείνη του
είναι, της ύπαρξης, τότε το να ενδιαφέρεται κανείς για το είναι, και όχι
για το σκοπό του είναι, ισοδυναμεί με το να θεωρεί το είναι ως το
ύψιστο και έσχατο αγαθό, και όχι ως μέσο για κάποιον ηθικό σκοπό. Αν
τοποθετήσουμε το θέμα αυτό στα πλαίσια της θεολογίας, το καίριο ερώτημα
του σκοπού της θείας ενανθρωπήσεως είναι αν ο Χριστός ήλθε για να μας
κάνει καλύτερους ανθρώπους, ηθικούς κ,τ. λ. ή για να μας κάνει να
υπάρχουμε. Όλη η δυτική παράδοση βλέπει την Ενανθρώπηση ως τρόπο ηθικής
τελειώσεως του ανθρώπου, ενώ οι Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας εστιάζουν
τον σκοπό της ενανθρωπήσεως στην υπέρβαση του θανάτου ως απειλής για το
είναι του ανθρώπου (Αθανάσιος). Η ελευθερία για τον Ντοστογιέφσκι είναι
οντολογικό και όχι ηθικό ζήτημα: ο άνθρωπος δεν ενδιαφέρεται για το πώς
θα χρησιμοποιήσει την ύπαρξή του ή πώς θα τη βελτιώσει, αλλά γι’ αυτή
την ίδια την ύπαρξή του. Γι’ αυτό, όπως στην περίπτωση του Κυρίλοβ στους
Δαιμονισμένους, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, ο Ντοστογιέφσκι ωθεί το
θέμα της ελευθερίας στα υπαρξιακά του άκρα: ελευθερία σημαίνει ή να
αποδεχθείς την ύπαρξη ως δώρο Κάποιου (του Θεού) ή να αρνηθείς την ίδια
σου την ύπαρξη (να αυτοκτονήσεις), αν θέλεις να μην αποδεχτείς τον Θεό
(δηλαδή να κάνεις τον εαυτό σου Θεό).
Ο Οδυσσέας κόβει δέντρα για την κατασκευή της σχεδίας.
Dawe, Philip, 1776, χαλκογραφία.
Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο
Dawe, Philip, 1776, χαλκογραφία.
Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο
